İslaq Vərəqlər / Səbahəddin Çingizoğlu

“Övladlarınızı “nə verir”ə deyil,  “nə deyir”ə öyrəşdirin ki, maddiyyata yox, mənəviyyata həris olsunlar” – o, ölümündən öncə belə demişdir.  Onun bu kimi ağıla batan sözləri insanı düşünməyə vadar edirdi. Əlbəttə bunu da danmaq lazım deyil ki, hamı düşünə bilmir, çoxu sadəcə eşidir. Necə ki, hamı görmür, əksəriyyət baxır.  O qoca həddən artıq həlim, həm də müdrik idi.  Deyilənə görə cavan yaşlarından mövhumatla, dinlə qəti şəkildə məşğul olub.  Ətrafındakı hər kəsdən fərqlənirmiş, onun başqa planetdən gəldiyini də deyən az olmamışdı.  Məqsədim qocanı tərifləmək deyil, sadəcə eşitdiklərimi nəql edirəm.

Əlimi qələmdən ayırıb bayaqdan xanımın mənim üçün süzüb yazı stolumun üzərində qoyduğu çaya tərəf uzatdım.  Stəkanı elə əlimə götürüb içmək istəyirdim ki, çiynimdə xəfif toxunuş hiss etdim və qeyri ixtiyari stəkanı buraxdım. Çay yazı stolumun üstünki kağızları islatdı. Bədbəxtçilikdən mənim yazdığım kağızlar deyil, qocanın, yəni Əlisahib babanın haqqında qonşuları Rüfət müəllimin verdiyi kağızlar islanmışdı.  Amma vərəqlər cırılmamışdı. Yəqin sobanın altında qızdırıb qurutmaq olar deyə düşündüm.  Mənim diksinməyimə qorxan qızım Əsnad əllərini çiynimdən götürüb qışqırdı, bu səsdən sonra isə anası özünü otağa atdı.  Ciddi bir şey olmadığını görsələrdə məni işimdən ayırdığı üçün anası Əsnadı döyə-döyə otaqdan çıxardı.  
-Həyasız! Sənə deməmişəm atan yazı yazanda ora girmə? Nə qədər deyərlər adama? Eşşəyə bir dəfə deyirsən suya girmə, girmir.

Mən də “Uşaqla işin olmasın. Burax gəlsin bura. İndicə onu çağırmaq istəyirdim” deyərək anasına səsləndim.  Gəlib tam qarşımdan dayandı. Əlləri yanına sallanır. . .  Gözlərini günah işləmiş insanlar kimi yerə dikmişdi.  Qənddandan bir konfet götürüb ona uzatdım.  
“Eşitdim bu gün dərsini yaxşı öyrənmisən. Al sən bunu qazanmısan artıq. Bu sənindir” -dedim.  O da sevinə-sevinə “sağ ol, ata can” deyib yanağımdan öpüb, qaçdı. Əsnad uşaq bağçasına gedir.  Əslində bu gün o qədər gərgin iş günü keçirmişdim ki, baş qaşımağa vaxtım olmamışdı, buna görə onun dərsləri ilə də maraqlanmamışdım, amma mən bu hərəkətimlə Əsnada üzərimizə düşən yükün yerinə yetirilməsinin nə qədər önəmli olduğunu və bunun bizə nələrsə qazandırdığını aşıladım. O ki, qaldı anasının davranışına, bu yonulmamış bir psixologiya nümunəsidir. Hansı ki, insanları tərbiyələndirməyi onları əzməkdə, təhqir etməkdə görülür.  İnsanı heyvanla müqayisə edib, heyvan bacardığı şeyi sənin bacarmadığını demək insanı öz gözündə aşağılamaq, motivasiyadan salmaq, daha sonra insanı istədiyiniz kimi idarə etmək olar. Bu gizli idarəetmənin bir növüdür. Amma əlbəttə təhqirlər yol verilməzdir, bu digər fəsadların yaranmasına gətirib çıxarar. Xülasə mövzudan çox uzaqlaşmayaq.  Əsnad anasının yanına qaçandan sonra islanmış vərəqlərə bir daha baxdım.  Üç vərəq islanmışdı.  Ən üstəkinin islanan yerində bir cümlə diqqətimi çox çəkdi.  “İnsan böyüyüb ağıllanmır, ağıllanıb böyüyür”.

Daha yazmaq üçün də bir mənbə olmadığına görə islaq vərəqləri əlimə alıb, aparıb sobanın altına yerləşdirdim. Yaxşı quruması üçün üst-üstə deyil, ayırıb, yan-yana qoydum.  Sonra vərəqlərin birini götürüb, yaxından diqqətlə baxdım və eyni hərəkətlə yerinə qoydum.  Sanki dərin bir xəyala daldım.  Vəfa Aqilin fikrli olduğunu görüb qabağına çay qoyan kimi söhbətə başladı ki, dərdi nədirsə, tez başından atsın.  
-O otaqdan ara-bir başını çıxarsana.  Onsuzda axşama qədər işdə olursan.  Evə gəlirsən, heç olmasa bir-iki saat da bizə vaxt ayır, gör necəyik, neynəyirik, başımıza nə gəlib? Qardaşımın yatdığı torpaq haqqı(Qardaşı cavankən “Vətən müharibəsi”ndə şəhid olmuşdur) acıqla demirəm.  Sadəcə danışmaq istəyirəm səninlə.  Mən bir yana heç olmasa uşağa bir az vaxt ayır.  

Bu an beş yaşlı Əsnad adını eşidcək sərt dönüşlə əlidəki gəlinciyi yerə qoyub, valideyinlərinə tərəf döndü və qulaqlarını şəklədi.  Bunu görən Aqil və Vəfanın üzünə xəfif bir təbəssüm qondu.  Bu, həlim, ötəri baxışlara sanki fasilə vermək üçün Əsnad tez öz otağına qaçaraq əlinə nəsə götürüb gəldi.  

-Ata, ata baax! Bunu anam bu gün sənin qış paltarlarını asılqandan çıxarıb səliqəyə salanda paltonun cibindən tapıb.

Uşağın əlində bir parça kağız və şəkil vardı.

Ata bura bax bir mən balaca olanda çəkdirmisiniz bu şəkli. Ata, ay ata onda da belə gözəl idim? Ata, cavab ver də. Ay ata. . .  “Əsnad! Az sual ver atana görürsən yorğundur. Özü də mən günortadan gəzirəm bunları, nə vaxt götürdün səni bunu? Canın yanmasın!” -deyə Vəfa çımxırdı.  Aqil təbəssüm edərək: “Gəl qucağıma”-dedi.  Şəkildə Aqil, Vəfa və Əsnadın birlikdə fotoları idi. Kağızın üzərində isə bu yazı vardı.

“Sizin üçün onlarla ünsiyyət edəsiniz deyə,  öz cinsinizdən zövcələr xəlq etməsi,  aranızda (dostluq) sevgi və mərhəmət yaratması da Onun qüdrət əlamətlərindəndir.  Həqiqətən,  bunda (bu yaradılışda) düşünən bir qövm üçün ibrətlər vardır! Ər-Rum surəsi 21.  (Eyni cins deyilərkən, yəni yalnız insanlardan ibarət ).

Ah. . .  Necə gözəl dinimiz var! Ürəyindən bir anlıq keçirdi.  İçinə rahatlıq süzüldü sanki.  
Aqil başını əyərək qızının yanağından öpdü və üstəlik qızın anasına baxıb həlim nəzərlə gözünün yumub açmaqla ondan razı olduğunu bildirməyi də unutmadı.  Ev büsbütün səadətə qərq olmuşdu.  Adam danışdıqca rahatlayır.  Nədir bu belə?
Bəlkə sevgi, bəlkə məhəbbət, bəlkə məbəddət, bəlkə eşq?

Sadaladığımız anlayışların hər birinin fövqündə hörmət durmalıdır. Bəli, hörmət! İnsanlar bir-birinə hörmət etməyi bacarmalıdır. Eyni zamanda bir-birinə kömək etməyi, dinləməyi, və. s Dediklərimizi ümumiləşdirsək, bu nəticəyə gələrik ki, insanlar qarşılıqlı olaraq hörmət etməyi və başa düşməyi bacarmalıdır.  Bütün bəşəri problemlərin özəyində bu anlayışların düzgün dərk olunmaması durur.  Biz öz dəyərlərimizi bilmədən hərəkət edə bilmərik.  

Vəfa yerindən qalxıb Əsnada tərəf getdi və kağızla şəkli alaraq öz otaqlarına apardı.  Aqil telefonu götürüb adəti üzrə yeni xəbərləri oxumaq qərarına gəldi. Adətən qəzet almaq yadından çıxanda belə edirdi.  Ən çox oxunan saytlardan birinə daxil oldu.  Açılan səhifədə ən sonuncu yazılan xəbər onun diqqətini çox çəkdi. Xəbərin başlığı belə idi “Biz tək Allahdan qorxuruq”.  Nə baş verdiyini anlamaq istədi və xəbər haqqında ətraflı məlumat üçün başlığın üzərinə toxundu. Gördüyü mənzərə onu çaşdırdı. Başlığa baxdı ki, düz daxil olub.  Altbaşlıq isə belə idi “Bakıda əxlaqsızlıq yuvası aşkar olundu. ” Bu tam bir paradoksdur. Başlıqla altbaşlığın yaratdığı təzad onu xəbərin tam oxunmasına təkid edirdi.  Beləcə başladı.  
“Xətai rayon Nəsrəddin Tusi keçəsində yaşayan sakinlərin şikayəti masaj salonundandır. Bu masaj salonu General Şıxlınski 34-də, binanın zirzəmisində fəaliyyət göstərir.  Sankinlər iddia edirlər ki, masaj salonunun sahibi bu ad altında obyektdə əxlaqsızlıq yuvası təşkil edib. Günün müxtəlif saatlarında obyektin qarşısında təhqiramiz ifadələr, vulqar sözlər eşitmək heç də təəccüblü deyil. Obyekt sahibinə bu barədə şikayət edilsədə, o,  “mənim qorxum təkcə Allahdandır” demişdir.  . . . “

Aqil bu əsnada saytdan çıxıb telefonu söndürüb kənara qoydu.  Onu insanların qarın korluğundan çox, düşüncə korluğu çəkməyi acıdırdı.  İnsanlar niyə axı hələ hansını inancla yaşadığı və nə etdiyini bilmir? Niyə cahil yaşayır? Bir dəfə də öz dostuna bu sözün üstündən belə bir stat gətirmişdi.  
“(O gün) Cənnət Allahdan qorxub pis əməllərdən çəkinənlərə yaxınlaşdırılar.  Əş-Şüəra surəsi 90”
Sonra isə belə demişdi:
-Ayədən belə çıxır ki, cənnətə Allahdan qorxub, pis əməllərdən çəkinənlər gedəcək. Bir də diqqət et.  Allahdan qorxub, pis əməldən çəkinən. Bu nəticəyə gəlmək olar ki, pis əməllər törədənlər Allah qorxusunun nə olduğunu unutmuşdu və ya heç bilməyib.  Bunu boşuna deməklə, dərk edib deməkdə böyük bir fərq var.  Nə olsun ki, hamımız “müsəlman”ıq? Din bizlərdə mülk kimi irsi keçir, hansı ki, haqqında düşünülməsi olduqca zəruri və incə, həssas mövzudur.

Bu dəmdə elə bil yuxudan ayılan Aqil Əsnadın vərəqlərdən birini sobanın altında götürüb oynadığını gördü. Tez qamarlayıb almaq istəyəndə ata və qızı hərəsi bir yana çədiyinə görə vərəqin bir küncü cırılaraq Əsanadın əlində qaldı.  Vurmaq istəsədə, əli qalxmadı. Cırıq kağız parçasını alıb -“get ananına yanına deyərək” -qışqırdı.  Artıq vərəq qurumuşdu. Yazmaq həvəsi yenidən canlandı. Dərindən ah çəkib əlindəki kiçik kağız hissəsinə nəzər yetirdi.  Rüfət müəllim Əlisahib babanın xatirələrindən belə bəhs edirdi:
-Vəfat etdiyi gün hələ ölməmişdən qabaq mən də onlardaydım. Taxta uzatmışdılar, mən də digər qonşular kimi taxtın yanında oturmuşdum.  Başını çevirib bir kəlmə dedi və öldü.  “Bir ömür ölməkçün yaşadığımızı düşünürük, öləndə isə yaşamaq üçün öldüyümüzü dərk edirik”.