DergiZan

Yazı ve Sanat Ülkesi

Masum / Leyla Safarova

Hocalı faciasına ithaf ediyorum

 

  Uykularım karışmıştı o gece. Sabahı facia haberiyle açtım. Bir telefon geldi sabah kahvaltımın üzerine, iştahımdan koparıp da beni hevlank giyinip sokağa atan hayatımın hiç bir zaman unutulmayacak telefonu. Çalıştığım iş yerine kadar olan yolu havada, bulutların üzerinde yürüyormuşum gibi gitmekteydim, yürüyordum, amma ayaklarımın yere dokunduğunu hiçmihiç hiss etmiyordum. Kendimi odanın karşısında bulduğumda jurnalist Cengiz beni beklemekteydi.

– Duydun mu kanlı haberi?

– Evet, Çina, hadi gidiyoruz. Sen de bizimle gideceksin.

– Ben de tam bunun için budayım zaten.

***

Moskova’da hukuk fakültesini bitirip Azerbaycan’a ne büyük hevesle dönmüştüm, ne güzel hayaller kurmuştum, planlar yapmıştım işimle, kariyerimle ilgili. Exper gibi çalışmaya başladığımdaysa bugünkü insani vahşetle yüz-yüze geleceğimi hiç aklımın, düşüncemin en uzak mesafelerinden bile geçirmemiştim.

Helikopterden yardıma gittiğimiz Hocalı’da indiğimiz zaman on kişilik heyetimizde olan gazeteciyle fotoğrafçı meydana gelen olayı filim kayıtlarının hafızasına kayd edecekleri, bizse tahkikatımızı yapmakla meşgul olacaktık.

Aman tanrım… Bu da ne? Biz nereye düştük böyle?…  Her tarafta donmuş cesetler… Ayaz kılıç gibi kesiyor… Heyetimiz donmuş cesetler sahnesinde insanlığa karşı yapılmış bu vahşet fonunda donuklaştı, yüzleştiğimiz manzara karşısında cesetlerin gözleri gibi belirsiz bir noktaya takılıp kalmıştı bakışlarımız.

Geçirdiği şoktan uzun zaman kıpırdayamayan fotoğrafçımız tımarhanedeki ruh hastalarını andıran bir görkem almıştı. Bense, her ne kadar güçlü davranmaya çalışsam da, gözlerimin yaşı durmadan seller gibi akmaktaydı yanaklarımdan aşağı. Gayri insani vahşet sonucunda meydana gelen bu kanlı-dehşetli gerçek sahnesinin karşısında soğukkanlı davranmak mümkün değildi, başaramıyorduk hiç birimiz.

Dakikalar geçtikçe kendimizi toparlamaya çalışarak işimize başladık. Cengiz kayıt etmekteydi ağlaya-ağlaya, kendine çok geç gelen fotoğrafçı da vatanımızın, milletimizin hafızasına kanla yazılan şu yürek yakıcı sahneleri ölümsüzleştirmekteydi. Dağda-taşta, ormanda düşmanın tuzağına düşürülmüş ahalinin yaşlı, genç, çocuk, kadın olması Rus kuvvetlerinin 366-cı alayının hiç zerre kadar da umurunda olmamıştı. Ayyaş Ermeni asker ve subayları da karışık bu alay,  anlatılması güç, akıl almaz, mantığa sığmaz vahşet türetmişti o şubat gecesi… Etraf zorlanmış kadın ve çocuk cesetleriyle, organları kesilmiş, kafaları dağıtılmış, gözleri oyulmuş, altın dişleri çıkarılmış insan cesetleri kaynamaktaydı. Amma şu kaynaşma insan kanını donduruyordu.

Amma iki gün sonra bize cesetleri toplamak için izin vereceklerinden habersizdik. Kahırdan boğula-boğula Cengiz’e dönüp:

– Çina, gelmişken şu çocuk cesetlerini toplayıp da öyle gidelim, Ağdam’a götürelim. Hiç olmazsa orada defnederiz, burada kalmasınlar.

Yardımlaşıp topladık o körpe masum cesetleri. Bir annenin kucağında sıkıca kucakladığı körpesini zar-zor kopara bildim kollarından.

Ağdam’da camide bir kenarda oturup  hüngür hüngür ağlarken, arkada bırakıp geldiğimiz faciasını hatırlamaktaydım, yüreğim parçalanıyordu, kanı içime akıyordu sanki. Cesetleri birer-birer yıkayıp kefenliyorlardı. Aniden birinin dizlerimin dibinde çöküp de ellerimi öptüğünü fark ettim. Sanki rüyadan uyandım. Caminin imamıydı. Aniden kalktım, şaşkınlık içerisinde gözleri yaşlı imamın kolundan tutup:

– Ne yapıyorsunuz siz, amcacığım? – dedim.

– Evladım, senin getirdiğin çocuklardan biri ayılmış. Tanrım senden razı olsun, Allah ne muradın varsa versin şu hayatta oğlum! Sen bir masum hayat kurtardın…

Şu, annesinden zorla kopardığım o iki yaşlarındaki körpeydi…

 

 

Azerbaycan Türkçesi ile..

 

MƏSUM

 

Yuxumu qatmışdım o gecə. Səhəri faciə xəbəri ilə açdım. Zəng gəldi səhər yeməyimin üstünə, məni iştahamdan ayırıb dəli kimi tələsik geyinib evdən küçəyə atan ömrümün heç zaman unudulmayacaq zəngi. Yolu iş yeriməcən havada, buludların üzərində yeriyirmiş kimi gedirdim, yeriyirdim, amma ayaqlarımın yerə dəydiyini hiss etmirdim. Özümü otağımın qarşısında görəndə jurnalist Çingiz məni gözləyirdi.

– Eşitdin qanlı xəbəri?

– Hə, Çina, gedirik. Sən də gedirsən biznən.

– Elə buna görə burdayam, tezdən gözünü açmamış.

***

Moskvada hüquq fakültəsini bitirib Azərbaycana nə böyük həvəslə qayıtmışdım, nə gözəl xəyallar, planlar qurmuşdum işlə, karyeramla bağlı. Ekspert kimi çalışmağa başlayanda isə bugünkü insani vəhşiliklə üzləşəcəyimi heç ağlımın, düçüncəmin ən uzaq məsafələrindən belə keçirməmişdim. Helikopterdən çağırışla gəldiyimiz Xocalıda enəndə on nəfərlik heyətimizdə olan jurnalistlə fotoqraf baş vermiş hadisəni lentlərin yaddaşına köçürəcəkdilər, bizsə təhqiqatımızı aparmaqla məşğul olacaqdıq.

İlahiii… bu nədir??? Biz hara düşmüşük?… Hər yanda donmuş meyidlər… Şaxta da qılınc kimi kəsir… Heyət donmuş cəsədlər səhnəsində insanlığa qarşı törədilmiş bu vəhşilik fonunda donuqlaşdı, üzləşdiyimiz mənzərənin qarşısında cəsədlərin gözləri kimi qeyri-müəyyən nöqtəyə zillənib qalmışdı baxışlarımız. Keçirdiyi şokdan uzun müddət tərpənməyən fotoqrafımız psixodispanserdəki ruhi xəstələri andıran görkəm almışdı. Mənsə, hər nə qədər güclü davranmağa çalışsam da, gözlərimin yaşı durmadan sellənirdi yanaqlarımdan üzüaşağı. Qeyri-insani vəhşiliyin nəticəsində yaranmış bu qanlı-dəhşətli həqiqət səhnəsinin qarşısında soyuqqanlı davranmaq mümkün deyildi, bacarmırdıq heç birimiz.

Dəqiqələr keçdikcə özümüzü ələ almağa çalışaraq işimizə başladıq. Çingiz çəkirdi ağlaya-ağlaya, özünə çox gec gələn fotoqraf da vətənimizin, millətimizin yaddaşına qanla yazılan bu ürəkyandırıcı kadrları ölümsüzləşdirirdi. Dağda-daşda, meşədə düşmənin tələsinə salınmış əhalinin qoca, cavan, uşaq, qadın olması rus ordusunun 366-cı alayının heç zərrəcə vecinə də olmamışdı. Əyyaş erməni əsgər və zabitləri də qarışıq bu alay cümləyəgəlməz, ağılayerləşməz, məntiqəsığmaz vəhşət çıxartmışdı o fevral gecəsi… Ətraf zorlanmış qadın və uşaq meyitlərilə, orqanları kəsilmiş, başı dağıdılmış, gözləri oyulmuş, qızıl dişləri çıxarılmış insan cəsədləri ilə qaynayırdı. Amma bu qaynaşma ancaq insanın qanını dondururdu…

Hələ bilmirdik ki, iki gün sonra bizə cəsədləri toplamaq üçün icazə verəcəklər. Qəhərdən boğula-boğula Çingizə:

– Çina, daha gəlmişik, elə uşaq meyitlərini də toplayaq, Ağdama aparaq. Heç olmasa orda dəfn eliyərik ki, burda qalmasınlar.

Köməkləşib yığdıq o körpə məsum cəsədləri. Bir ananın qucağında bərk-bərk sıxdığı körpəni isə zorla qollarından qopara bildim.

Ağdamda məsciddə bir kənarda oturub hönkürə-hönkürə arxada qoyub gəldiyimiz faciəni xatırlayırdım, ürəyim parçalanırdı, qanı içimə axırdı. Meyidləri bir-bir yuyub kəfənləyirdilər. Birdən hiss elədim ki, kimsə dizimin dibində çöküb əllərimdən öpür. Elə bil yuxudan ayıldım. Bu məscidin axundu idi. Dik qalxdım, təəccüblər içərisində gözü yaşlı ağsaqqalın qolundan tutub qaldıraraq:

– Siz neyliyirsiz dayı? – dedim.

– Bala, sənin gətirdiyin uşaqlardan biri ayıldı. Allah səndən razı olsun, nə muradın varsa, çatasan həyatda, oğul! Sən bir məsum həyat xilas eləmisən…

Bu, anasından zorla qopardığım o iki yaşlı körpə idi…

 

Bu yazıyı paylaş:

One thought on “Masum / Leyla Safarova

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu yazarın toplam 2 eseri bulunmaktadır.

Yazarın diğer yazıları