Şeki Fıkraları ve Şeki Şivesi / Gülnare Asgarzade
Başkent Bakü’ye yahut başka illere gidecek olursa bir Şeki’li, ağzını açar açmaz şivesindeki tatlılık her kesin yüzüne bir tebessüm kondurur. Ve hemen ardından bir Şeki fıkrası anlatmasını isterler. Fıkra da anlatıldı mı, artık o Şeki’linin yakasını bırakmazlar.
Ben Türkiye’deki bütün arkadaşlarıma mutlaka Şeki fıkrası anlatmışımdır. Katıla katıla gülenler, gülmekten bayılanlar olmuştur. Şeki Azerbaycan’ın fıkrasıyla meşhur bir ili olmakla yanaşı hem de tatlı şivesi, helvası , misafirperverliyi, tarihi yapıları, kadimliği, sanatkarlar şehri, has ipeği ve bir çok özellikleri ile akılda kalan sevilen güzel bir şehridir. Tabiatı, doğal servetleri, temiz havası Kafkasların eteklerinde yerleşen bu tarihi ili yabancı ve yerli turistlere sevdiriyor.
Fıkralarına gelince, bu ilde karşınıza çıkan 7 den 70 e her bir sakin size mutlaka bir değil, beş fıkra anlatacaktır. Nasrettin Hocadan tut, Hacı dayının fıkralarına kadar çeşitli fıkralar Şeki’lilerin severek anlattıkları fıkralardır. Hatta bu konuda basılmış ‘Şeki latifeleri’ isimli kitap Şeki ahalisinin ne kadar esprili ne kadar saf düşünceli, iyi niyetli bir o kadar da, cömert olduklarını apaçık ortaya koymaktadır. Buradaki küçük yaşlı çocuklar bile hazırcevaplığı, zekiliği, kendine has esprisi ile insanda hayranlık uyandırıyor. Şeki fıkraları hakta çok yazanlar, çok anlatanlar olmuştur.. ama bu şirin ile gelerek o fıkraların içine düşmek, o fıkrayı yaşamak bir başka zevktir.
Hacı dayı tabiri caizse Azerbaycan’ın Hoca Nasraddin’idir.
Gerçek adıyla Hacı Feyz oğlu İlyas olan bu zat uydurma bir folklor karakteri değil, real latife kahramanıdır ayrıca bilge ve naif biri olduğunu söyleyebiliriz.
Şeki şivesi fıkralara başka bir tatlılık katıyor. Her kes Şeki fıkrası anlata bilir, lakin Şeki’ye özgü şiveyle anlatamaz. Bunu sadece Şeki’de doğup büyüyen birisi anlata bilir.
Gözünü yediğim, (gözoo yiyerem) canını yediğim, (canoo yiyerem) şimdi burada, (haindi habırda) geliyor musunuz gidiyor musunuz (gelirsooz gedirsooz) kelimelerinin tadına ancak Şeki’de doyabilirsiniz. Şeki’linin birisine sormuşlar nerelisin diye cevap vermiş ki, orijinal Şeki’liyim. Şeki’linin her kelimesi, her konuşması zaten bir fıkranın konusuna sebebiyet vermektedir.
Hacı dayı fıkrası ile makalemi sonlandırarak sizlere neşeli günler diliyorum.
Hacı amcanın bir horozu varmış. Her akşam halk çiftçilikten eve döndüğünde adam bu horozu tutar ve yüksek sesle bağırırdı.
– Evladım, ahıra bir bıçak getir ve horozun kafasını kes.
Sonra horozu kesmeden yuvaya bırakırdı.
Bir gün karısı ona “Herif bu ne oyundu oynuyorsun?” diye sormuş.
Hacı amca demiş ki:
– Karı bırak her akşam horoz eti yediğimizi sansınlar çatlasınlar.
Şeki/Azerbaycan. 12.05.2023